საჯიჯაოელი არზიანები მეორე მსოფლიო ომში

 საჯიჯაოელი ძმები არზიანები მეორე მსოფლიო ომში

 

დიდი სამამულო ომი დაიწყო თუ არა, ხობის რაიონის სოფელ საჯიჯაოში მცხოვრებ სარდიონ არზიანასს ოჯახიდან სამი ძმა –- სევერიანე, კალისტრატე და ვალიკო ერთად წავიდა არმიაში, ხოლო ყველაზე უმცროსი ძმა ნიკიფორე სავალდებულო სამხედრო სამსახურს იხდიდა, ისე მოუსწრო ომმა. ოთხი შვილი ფრონტზე მყავს, მე აქ რა მინდაო, გადაწყვიტა მამამ და ერთ დღეს დილაადრიან მხარზე ჩანთა აკიდებული სამხედრო კომისარიატში მივიდა. მაშინ ჯერ კიდევ მხნედ და ჭარმაგად გამოიყურებოდა. კომისრისათვის არც უთხოვნია არმიაში გაწვევა. კომისარიატის ეზოში სამხედრო ვალდებულთა და მოხალისეთა რაზმი იდგა გასამგზავრებლად გამზადებული. სარდიონიც უკითხავად ჩადგა მათ რიგებში. სამხედრო კომისარმა შეამჩნია ახალგაზრდებში ჩამდგარი სარდიონი, კარგად იცნობდა მას. მივიდა, დაარიგა, მერე გამოიყვანა წყობილებიდან და გვერდში ამოიყენა.

დარჩა შინ ოთხი ვაჟკაცის მამა, ახლა მას ის იმედი ასულდგმულებდა, რომ ომიდან შვილები დაუბრუნდებოდნენ, მამა კი ოჯახს და სახლ-კარს წაუქცეველს დაახვედრებდა. სწორედ სარდიონ არზიანის შვილების მამაცობაზე გვინდა ვუამბოთ მკითხველს ამ წერილში. 

მკაცრი რუსული ზამთარი იდგა. თოვდა. სევერიანე არზიანმა ცნობა მიიდო რომ უახლოეს სოფელთან ერთ დიდ ძელურ სახლში განლაგებული იყო მტრის ასეული, რომელიც საიერიშოდ ემზადებოდა. საჭირო იყო მტრის დაუყოვნებლივ განადგურება. ამოცანა მეტად რთული იყო. მისი შესრულება თვითონ სევერიანემ იკისრა, ოცი მებრძოლით შეიპარა სახლის აივანზე და ორი საათის განმავლობაში ასეული მთლიანად გაანადგურა, ვინ მოთვლის რამდენი ასეთი საგმირო ეპიზოდით არის აღსავსე სევერიანე არზიანის საბრძოლო ცხოვრება.

 ერთხელ ფრონტზე ყოფნის დროს სევერიანემ შემთხვევით გაიგო, რომ მისი უმცროსი ძმა ნიკიფორეც, აქ, ჩრდილოეთ კავკასიის ფრონტზე იბრძოდა, მისამართი დაადგინა და წერილი მისწერა. მალე ძმები –– სევერიანე ერთ გვარდიულ დანაყოფში მოხვდნენ. გაიგო თუ არა ეს ნიკიფორემ, ძმის მოსაძებნად წავიდა. ბოლოს იპოვნა კიდეც, მაგრამ მძიმე იყო ეს შეხვედრა, ვიდრე საარტილერიო დანაყოფს მიაღწევდა, საშინელი შეტევა დაიწყო. ცეცხლის გრიგალში მიაპობდა მტრის წინააღმდეგობას ნიკიფორე არზიანი. და აი მიუახლოვდა ერთ-ერთ სიმაღლეს, სადაც სევერიანეს ბატარია იდგა. ბორცვზე დადგმული ქვემეხები ჩაჩუმებულიყვნენ. მათი უმრავლესობა დამსხვრეული იყო. და, სწორედ აქ, ყუმბარებით დამსხვრეულ ქვემეხთან იპოვნა მან საყვარელი ძმა, იპოვნა, მაგრამ არ გაუგონია მისი ხმა, არ დაუჭერია ძმის ანთებული შემოხედვა: იგი უკვე მკვდარი იყო. საკუთარი ხელით მიაბარა მიწას ძმის ჯერ კიდევ თბილი სხეული. მერე საფლავზე ჩაარჭო გადატეხილი ქვემეხის ლულა და ჩურჩულით თქვა: –– შურს ვიძიებთ, დარდს მიწაში არ ჩაგაყოლებთ, მშვიდობით! მართლაც, ნიკიფორეს არ გაუტეხია ძმისთვის მიცემული ფიცი. ულმობელი და შეუპოვარი იყო ფაშისტებთან ბრძოლაში. ლეიტენანტმა ნიკიფორე არზიანმა განსაკუთრებით გამოიჩინა თავი ყუბანში გამართულ ბრძოლებში, ფაშისტური ნაწილები განუწყვეტლივ უტევდნენ ჩვენს დანაყოფს ამ სტანიცის უკან დასაბრუნებლად. გვიან ღამით მტრის ორი პოლკი დაიძრა სტანიცის მიმართულებით. არზიანი რამდენიმე მებრძოლით სტანიცის მახლობლად ჩასაფრდა. მთვარის შუქზე გამოჩნდა გერმანელ მეავტომატეთა სილუეტები. არზიანის ჯგუფმა მტერი 15 მეტრამდე მოუშვა. ავტომატები მოამზადეს, ხელყუმბარები სასხლეტებზე შეაყენეს და მოულოდნელად სროლა აუტეხეს. შეუპოვარი ბრძოლა მთელ ღამეს გრძელდებოდა. მტერმა ასზე მეტი, კაცი დაკარგა და უკუგდებულ იქნა. ამ ბრძოლაში მამაცობის გამოჩენისათვის ნიკიფორე არზიანი წითელი ვარსკვლავის ორდენით დააჯილდოეს.

 მალე ახალგაზრდა ოფიცერი საჰაერო სადესანტო ჯგუფში გადაიყვანეს, აქაც თავი გა- მოიჩინა შეუპოვრობით. ნეკიფორე არზიანი მილიციის პოლკოვნიკია და ქ. თბილისის მილიციის ორგანოების ერთ-ერთ პასუხისმგებელ პოლკს მეთაურობს. შრომისა და ბრძოლის არანაკლები სახელოვანი გზა განვლო მესამე ძმამ კალისტრატე არზიანმა - 1940 წელს სავალდებულო სამხედრთ სამსახურიდან დაბრუნებული ახალგაზრდა სპეციალისტი კოლმეურნეობის თავმჯდომარედ აირჩიეს, მაგრამ ხელის მობრუნება ვერ მოასწრო, რომ ომი დაიწყო. 22 ივნისი იყო კალისტრატემ შინ მიირბინა, სათუთად შენახული სამხედრო ტანსაცმელი ჩაიცვა, ჩანთა და მათარა გადაიკიდა, სამი მცირეწლოვანი შვილი ჩაკოცნა, ცოლსა და მშობლებს გამოემშვიდობა, ეზო-გარემოს თვალი გადაავლო და სამხედრო კომისარიატში წავიდა. იმავე დღეს ფრონტისაკენ გაემგზავრა. კალისტრატე ქერჩის ფრონტის ორომტრიალში მოხვდა. ყირიმში იგი მძიმედ დაიჭრა. მკვდარცოცხალი ჩამოიყვანეს სოფელ საჯიჯაოში. დიდხანს მკურნალობდა, მაგრამ ვერ იქნა და ვერა ჯანმრთელობა ვერ აღიდგინა და გარდაიცვალა, ოთხი შვილი დარჩა.

 სარდიონ არზიანის ოთხი ვაჟკაციდან მხოლოდ ვალიკო და ნიკიფორე დაბრუნდნენ ფრონტიდან. ორმა ძმამ – სევერიანე და კალისტრატემ კი – სამშობლოსათვის დადო თავი, რათა მშვიდობიანად და ბედნიერად ეცხოვრათ მათს ძმებს, შვილებსა და შვილიშვილებს.

1965 წ.

 

კონსტანტინე გამსახურდია ხობის მონასტერში

 კონსტანტინე გამსახურდია 1931-1934 წლებში მოგზაურობდა საქართველოს კუთხეებში და სწავლობდა კულტურული ძეგლების მდგომარეობას. მწერალმა მოგზაურობის ჩანაწერები გამოაქვეყნა 1934 წელს. ჩანაწერების მიხედვით, კონსტანტინე გამსახურდია ხობის მონასტერს წვევია 1931 წელს და ასეთი ჩანაწერი გაუკეთებია: ასევე არაუშავს სამეგრელოს ტაძრებს (ხობი და ილორი).

მასალები 1924 წლის აჯანყების შესახებ (ხიბულა და საჯიჯაო)

ზუგდიდის მაზრის ხიბულის რაიონული აღმასრულებელი კომიტეტის თავმჯდომარის პატაკი ზუგდიდის სამაზრო აღმასრულებელ კომიტეტს, სადაც აღნიშნულია, რომ 1924 წლის აჯანყების მიმდინარეობისას აჯანყებულებს ადგილობრივი გლეხობისთვის ზიანი არ მიუყენებიათ - 1924 წლის 4 ნოემბერი.

ჯუგუ დადიანი

 ზუგდიდის მაზრის ახალ ხიბულის რაიონული აღმასრულებელი

კომიტეტის დადგენილება 1924 წლის აჯანყების მონაწილეთა

ქონების კონფისკაციის შესახებ

1924 წლის 7 სექტემბერი

ახალ-ხიბულა ასლი

 

ოქმი

 1924 წელს სეკტენბერს 7 დღესა, შესდგა საგანგებო კრება საჩიჯაოს თემის სამეულისა და სხვა პასუხისმგებელი ამხანაგებისა, რომელსაც დაესწრო მომქმედ რაზმის უფროსი ამხ. ვანო ნიკოლაიშვილი, სამეულის წევრები: ამხ. ამხ. ჯვებე მხეიძე, ეპი მიქავა და ლუკა გოგია. საჩიჯაოს თემის კომიაჩეიკის პასუხისმგებელ მდივან ამხ. ნიკოლოზი მიქავა. ამავე იაჩეიკის წევრები ამხ. სიმონ მზარელუა და ათანასა კემულარია. ამავე თემის კომკავშირის პასუხისმგებელი მდივანი ამხ. ანტონ მზარელუა, კომპარტიის თანამგრძნობი, სამეულის მდივანი ამხ. ისიდორე ქაჯაია, კომპარტიის თანამგრძნობი ამხ. სანდრო გვასალია და უპარტიო ამხ. გერასიმე არზიანი. კრებამ თავმჯდომარეთ აირჩია ამხ. ვ. ნიკოლაიშვილი და მდივნათ ი. ქაჯაია. დღიური წესრიგში იყო დასმული საკითხი საბჭოთა ხელისუფლების საწინააღმდეგოთ აქტიური მონაწილეობის მიმღებ პირებთა გამორკვევა, რომლებიც დიდი ხნიდან ეწეოდნენ ორგანიზაციების მოწყობას საბჭოთა მთავრობის წინააღმდეგ, აწყობდნენ შეიარაღებული ბანდებს და მეთაურობდნენ ავანტიურისტული გამოსვლაში 28-29 აგვისტოს 1924 წელსა.

 

მოისმინეს:

 1) საკითხის შესახებ მომხსენებელია მომქმედ რაზმის უფროსი ამხ. ვანო ნიკოლაიშვილი, რომელიც საკითხის შესახებ ვრცელ მოხსენებას უკეთებს კრებას.

კომიაჩეიკის პასუხისმგებელი მდივანი ნიკოლოზ მიქავა აღნიშნავს, რომ როცა რომ ბანდიტებმა დაგვატყვევეს, მე და ყველა კომპარტიის და კომკავშირის წევრები გამოგვიყვანეს მინდვრათ და დახვრეტა მოგვინდომეს, მაგრამ ზოგიერთ ბანდიტებთაგანმა დაგვეხმარა და სიკვდილს გადაგვარჩინა. ამას გარდა გრიგორი თირქია და მასთან ყველა ამათ თოფის ძალით დამაშლევინეს კანცელარიის ეზოს ჭიშკარზე დახატული ჩაქუჩი და ნამგალი (სახელმწიფო დროშა) და ქონდა შესაფერი წარწერები. კომპარტიის წევრი ლუკა გოგია აღნიშნავს, რომ ბანდიტებთაგანი ერასტო ქუჩულორიამ დანით დაჭრა ლენინის სურათი და კომკავშირის წევრებს შიშის ქვეშ დააფურთხებია სურათზე. ამხ. ეპი მიქავა და სანდრო გვასალია ადასტურებენ ამხ. ნიკოლოზი მიქავა და ლუკა გოგიას მოხსენებას. ამხ. ჯვებე მხეიძე და კომკავშირის წევრი კირილე ჯახია ადასტურებენ ზემოხსენებულს და დასძენენ, რომ ყველა ბანდიტებს და მათი მეთაურებს ხელმძღვანელობდა ამბაკო კუჭავა, რომელმაც იცოდა რა გამოსვლის დრო, რამოდენიმე დღის წინეთ ჩამოვიდა მოსკოვიდან, რათა გაეწია ხელმძღვანელობა ბანდებისათვის. ამხ. ი. ქაჯაია აღნიშნავს, რომ ბანდიტებთაგანი ერასტო ქუჩულორია, ბანდიტებთან იყო საქმის მმართველათ,

მან გაგლიჯა ტელეფონის მავთული, რითაც შეაჩერა ტელეფონის მუშაობა.

 

დაადგინეს:

 

როგორც დანამდვილებით გამორკვეულია და ნათლად სჩანს, მცხოვრებნი საჩიჯაოს სათემოსი: 1) გრიგორი გუსარის ძე თირქია, 2) მისი ძმა ნესტორი გუსარის ძე თირქია, 3) ნესტორი კოსტას ძე კვარაცხელია, 4) გიორგი (კოკი) იოსების ძე ჩიჩუა, 5) ანტონი ბასას ძე ფულარია, 6) ესტატე სიმონის ძე ახალაია, 7) მისი შვილი ხუტუ ესტატეს ძე ახალაია, 8) ამბაკო თანაფიას ძე კუჭავა, 9) მისი ძმა ლადი თანაფიას ძე კუჭავა, 10) ერასტო ქუჩულორია და 11) კალისტრატე მიხეილის ძე ნანეიშვილი არა მარტო საჩიჯაოს თემში შემავალ სოფლებში, არამედ მეზობელ სოფლებშიდაც დიდი ხნიდან ეწეოდენ მუშაობას, აწყობდნენ ორგანიზაციებს და ყოველ გვარ ზომებს ღებულობდნენ საბჭოთა ხელისუფლების ჩამოსაგდებათ და უკანასკნელ დროს, 28-29 აგვისტოს, ავანტიურისტული გამოსვლებში მეთაურობდნენ იარაღით ხელში.

ბანდებს, როგორც ამ თემში და საერთოდ ახალ ხიბულის რაიონში, აგრეთვე აწყობდენ ბანდებს და გზავნიდენ ზუგდიდში იქაური ბანდების დასახმარებლად და ბევრი სხვა და სხვა ბოროტმოქმედება და საზიზღრობას იდენდენ დაადგინეს:

ზემოხსენებული თერთმეტი ბანდიტების ქონება იქმნეს აღწერილი დაბეჭდილი კონფისკაციის სახით. ბანდიტები იქნეს გადაგზავნილი სამაზრო სამეულის განკარგულებაში, როგორც გაუსწორებელი პირები მათ წინააღმდეგ უსასტიკესი ზომების მისაღებათ.

 

 

1924 წელს დაპატიმრებული კონსტანტინე დადიანის მეუღლის,

პაულინა დადიანის განცხადება სრულიად საქართველოს ცენტრალური

აღმასრულებელი კომიტეტის თავმჯდომარეს მეუღლის

გათავისუფლების თაობაზე

1926 წლის 2 ივნისი

საქართველოს საბჭოთა რესპუბლიკის ცენტრალური

აღმასრულებელი კომიტეტის თავმჯდომარეს

 

ქ. ქუთაისის მცხოვრები

პაულინა დავითის ასული

დადიანისაგან

 

განცხადება

 1924 წლის აგვისტოს თვის მომხდარ ავანტიურაში მონაწილეობის მიღების გამო ჩემი ქმარი კონსტანტინე (ჯუგუ) გრიგოლის ძე დადიანი დაკავებულ იქნა ქ. ზუგდიდში, სადაც თითონ გამოცხადდა მთავრობის წინაშე. იქიდან ის გადმოგზავნეს საქ. საგანგებო კომისიის განკარგულებაში, რომელმაც მას მიუსაჯა 10 წელი უიზოლიაციო დატყვევება. ამნისტიით გაეყო შუაზე სასჯელის ვადა. დღიდან გამოცხადებისა ის ზის გამსახლში (ამ დროებით ქ. ქუთაისში). შემდეგში, როდესაც მთავრობის მიერ განთავისუფლებული იქნა თითქმის ყველა პოლიტ. ტყვეები, და სამეგრელოს მასშტაბით დარჩენ ჩემი ქმარი და ერთი კიდევ,მე მივმართე თემის და მაზრის აღმასკომებს, რომელთაც გადმოგზავნეს საქ. საბ. რესპ. ც. ა. კ-ში შუამდგომლობა მის განთავისუფლების შესახებ: ახალ-ხიბულის თემის საბჭოს დადგენილება N2016 და ზუგდიდის მაზრის შუამდგომლობა N881.ქუთაისიდან ზემოხსენებულ ქაღალდებს დაერთო პატიმრის ავადმყოფობის მოწმობით გამსახლის ადმინისტრაციის დადებითი აზრი მის ყოფა-ქცევაზე და მუშათა კომისიის შუამდგომლობა მის განთავისუფლებაზე. მე ვარ მასწავლებელი და მეძლევა 39 მან. სარჩენი მყავს 3 შვილი და დავრდომილი დედამთილი, ამავე დროს ხელს უწყობ ავადმყოფ პატიმარს. გთხოვთ შეხვიდეთ ჩემს მდგომარეობაში, აკმაროთ სასჯელი მის მიერ მოხდილი და გაანთავისუფლოთ და უპატრონო ოჯახს დაუბრუნოთ ის. იმედი მაქვს საბჭოთა ხელისუფლების სამართლიანობა და ლმობიერება გავრცელდება ჩემზედაც და არ ვიქნები გამონაკლისი. მთხოვნელი პაულინა დადიანისა

1926 წ. 2/VI.

 

მასალები აღებულია წიგნიდან: „ანტისაბჭოთა ეროვნული მოძრაობა და აჯანყებები საქართველოში“