ალბერ კამიუს დაბადებიდან 100 წელი შესრულდა

7 ნოემბერს მსოფლიო ლიტერატურის ერთ-ერთი უთვალსაჩინოესი წარმომადგენლის ალბერ კამიუს (საფრანგეთი) დაბადებიდან 100 წელი შესრულდა.

გიყვარდეს კლასიკური ლიტერატურა და არ გქონდეს წაკითხული კამიუ წარმოუდგენელია. Gიყვარდეს წიგნი და არ მოგწონდეს კამიუ აბსურდულია. ქართულ ენაზე კამიუს ყველა მნიშვნელოვანი ნაწარმოები (შავი ჭირი, უცხო, სიზიფის მითი, დაცემა) თარგმნილია. ხობელ ლიტერატურის მოყვარულთ, ვისაც საკუთარ ბიბლიოთეკაში კამიუ არ მოეპოვება შეუძლიათ ისარგებლონ ქ. ხობის ცენტრალურ ბიბლიოთეკაში დაცული წიგნადი ფონდით (შავი ჭირი, კალიგულა, დაცემა, გადასახლება და სამეფო).

კამიუს შემოქმედება მრავალფეროვანი და მეტად ღრმაა. ამ წერილის მიზანი კამიუს შემოქმედების ზედაპირული მიმოხილვაც კი არ არის; მხოლოდ ბიძგის მიმცემია მკითხველისთვის.

კამიუს პერსონაჟები რადიკალურად განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან. მსურს ორიოდე სიტყვა მოგახსენოთ “შავი ჭირის” ერთ-ერთ პერსონაჟზე-მღვდელ პანელუზე.

ალჟირის ქალაქ ორანს 194. (წელი სიმბოლურია) წელს დიდი უბედურება დაატყდა თავს- შავი ჭირი. შენის გავრცელება მოსახლეობას პირველად მკვდარი ვირთხების მეშვეობით ემცნო, რომლებითაც მოფენილი იყო ქალაქი. პიდემიამ მრავალი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა. შენის წინააღმდეგ დაუღალავად იბრძვის ექიმი ბერნარ რიე (სიზიფის სიმბოლოს რეალიზაცია), რომელსაც სხვებთან ერთად გარკვეული “ცვლილებების” შემდეგ მხარში უდგება მღვდელი, რომლის მსოფლმხედველობა ძირეულად განსხვავდება რიეს შეხედულებებისაგან სიკვდილ-სიცოცხლეზე.

ჩვენ შეგვიძლია პანელუს მაგალითზე აზრი მივადევნოთ ადამიანის სულისა და გონების მეტამორფოზას , რაც გამოწვეულია სიკვდილ-სიცოცხლესთან უშუალო შეჯახებით.

ეპიდემიის გავრცელების შემდეგ პანელუ ეკლესიის ამბიონიდან მორიგ ქადაგებას წარმოთქვამს: ძმებო, უბედურება გეწვიათ (და არა გვეწვია), თქვენ ეს დაიმსახურეთ (თქვენ და არა ჩვენ. ბავშვის ტანჯვის ნახვის შემდეგ თქვენ შეიცვლება ჩვენით); :აქ ისტორიაში, ეს უბედურება პირველად მოგვევლინა, რათა ღვთის მგმობელი დაესაჯა, ფარაონი ეურჩებოდა უფლის ნებას-სურვილს და შავმა ჭირმა იგი მუხლებზე დააჩოქა…”. პანელუს სიტყვები მეტად მკაცრია, ის ყველა ცოდვილს შავი ჭირით ემუქრება, ხოლო ქრისტიანულ თანაგრძნობაზე ერთი სიტყვაც კი არ დასცდენია. მისი მორალი პასიურ ქრისტიანობას ქადაგებს-მხოლოდ დათმენა და არა ქმედება. მისი სიტყვების ეფექტის გასაძლიერებლას ეკლესიის ისტორიიდან აბისინიელთა მაგალითიც მოჰყავს, სადაც ჯანმრთელი აბისინიელები შავი ჭირით შეპყრობილებს ეხუტებოდნენ, რათა თვითონაც დაავადებულიყვნენ და ტკივილის დათმენის გზით ამაღლებულიყვნენ.

მამა პანელუ “თავისი” თვალებით ნახავს სიკვდილთან მებრძოლ ბავშვს, რომელიც სენმა სარეცელს მიაჯაჭვა და ამბობს “ღმერთო გადაარჩინე ეს ბავშვი”. ამ “შეჯახებას” ამაოდ არ ჩაუვლია, ნელ-ნელა ლღობას იწყებს უმოქმედობის “სიკერპე”. ამის შემდეგ, სანიტარულ რაზმში შედის და არ შორდება ჰოსპიტლებსა და უბნებს, სადაც შავი ჭირი ბობოქრობს.

მეორე ქადაგებაში მღვდლის ტონი შეცვლილია, უფრო მოსიყვარულეა და დაცლილია ფანატიზმისთვის დამახასიათებელი უკიდურესობებისაგან – “ძმანო ჩემნო, ღვთის სიყვარული ერთობ ძნელი სიყვარულია. იგი საკუთარი თავის დავიწყებასა და დამდაბლებას მოითხოვს. მაგრამ მას ძალუძს, განაქარვოს ბავშვის ტანჯვა და სიკვდილი………. . . აი, ის ძნელი გაკვეთილი, თქვენთან ერთად მეც რომ უნდა ვიტვირთო”.

მღვდელი პანელუ შავი ჭირით ავადდება (აბსურდის ფილოსოფიის ელემენტი), მაგრამ უარს ამბობს ექიმის დახმარებაზე და კვდება.

კამიუ “აბსურდის ფილოსოფიის” გამორჩეული წარმომადგენელია და მღვდლის გონების “სტენოგრამის” უკეთ გასაგებად რამდენიმე ციტატას მოვიყვან კამიუს ფილოსოფიური ნაწარმოებიდან – “სიზიფის მითი”. “ მხოლოდ ერთი მნიშვნელოვანი ფილოსოფიური პრობლემა არსებობს: თვითმკვლელობა. Gგადაწყვიტო, ეს ცხოვრება ღირს თუ არა იმად, რომ ბოლომდე გალიო, იგივეა, რაც ძირითად ფილოსოფიურ კითხვას გასცე პასუხი”; “მე ვთვლი, რომ საჭირბოროტო საკითხებიდან ყველაზე მნიშვნელოვანი ცხოვრების აზრია”; ადამიანსა და მის ცხოვრებას შორის, მსახიობსა და მის დეკორაციას შორის წამოჭრილი ეს განხეთქილება არის სწორედ აბსურდის გრძნობა”.

კვდება, კვდება ადამიანი, მაგრამ “შავი ჭირის ბაცილა არასოდეს კვდება და არც არასოდეს ქრება, რომ მას შეუძლია ათეულობით წელი ეძინოს ავეჯსა თუ თეთრეულში, მოთმინებით იცადოს ოთახებში…. . . და იქნებ, ერთი დღეც დადგეს, როცა ადამიანთა საუბედუროდ (რიეს პოზიცია) თუ მათ ჭკუის სასწავლებლად (პანელუს პოზიცია), შავი ჭირი კვლავ გამოაღვიძებს ვირთხებს და სასიკვდილოდ გამოაგზავნის ბედნიერ ქალაქში”.