გურიფული - ჯარალუა - "ილიობა"

სოფელი გურიფული (სამეგრელო) ცოტ-ცოტა ყველაფერზედ.

ყოველ წლივ „ილიობა“ დღეს ამ სოფელში ჯარიანობა დღეობა იციან, თითოეული ოჯახი თითქმის ერთის კვირით ადრე შეუდგება დღეობის რიგიანად გადახდის თადარიგს, ამზადებენ განსაკუთრებით საჭმელ-სასმელსა, რომ დაპატიჟებულ სტუმრებს რიგიანი გულუხვი მასპინძლობა გაუწიონ. ამ სოფლის ყოველ ოჯახს, ღარიბს თუ მდიდარს, ორთა შუა რიცხვით, 10-50-მდე დაპატიჟებული სტუმრები ეყოლება. ხოლო ზოგიერთებს კი ერთის თუ ორის დღით ადრე ეწვევა სტუმრები, აქედან ადვილი წარმოსადგენია, რომ ეს უბრალო ხარჯი ტყუილ უბრალოდ ეკარგება უმისოდაც ღარიბს მკიდრსა, მაგრამ ხომ მოგეხსენებათ, ნათქვა-მია- „ჩვეულება რჯულზე უმტკიცესიაო". მიუხედავად ამისა, წელს მშვენიერი ამინდი იდგა, რამაც აუარებელი ხალხი მიიზიდა, მაგრამ ესენი უფრო დროის გასატარებლად მოსულან და არა სალოცავად, ანუ ეკკლესიისთვინ შესაწირავის შესაწირავად, როგორც ეს სამეგრელოს ზოგიერთ სოფლებში იციან, თვინიერ მრევლისა, ამ ეკკლესიას გარეშე პირებისაგან ერთი კაპეიკიც აღარ შეემატება. დილას წირვის დროს, მრევლი თავისის სტუმრები წირვის მოსასმენად ეკკლესიაში მოვიდნენ, სადაც მწირველი იყო ადგილობრივი კრებული მღვდელი მ. იოანე ჯიქია და დიაკონი ლავრენტი კალანდარაშვილი. ხსენებულ დღეს, ნებით თუ უნებლიეთ, მომეცა შემთხვევა სხვებთან ერთად მეც დავსწრებოდი. ამ დღეობა-ჯარიანობას, დილით მეც გიახელით ეკკლესიაში წირვის მოსასმენად და მართალი უნდა მოგახსენოთ, მკითხველო, რომ ჩემი ყურადღება მიიპყრო პატარა ქალ-ვაჟისაგან შემდგარმა რუსულ-ქარ-თულ გალობამ. ეს პაწია მოსწავლეები ისე მწყრობად და საამოდ გალობდნენ სრულს წირვის წესს, რომ მსმენელნი ყველა ლოცავდა ადგილობრივ სამრევლო სკოლის მმართველ-მასწავლებელს სამეგრელოს სასულიერო სასწავლებლის კურს დამთავრებულს დიაკონს მ. ლავრენტი კალანდარაშვილსა, რომელსაც ასე ჩინებულად შეუსწავლია თავისის მოწაფეებისათვის გალობა. ამასთან, როგორც გვიამბეს. მოწავლეებს სრული სადღესასწაულო მგალობლები, მიცვალებულის წესის აგებისა და ჯვრისწერის საგალობლები სცოდნიათ რუსულ-ქართულად, რომლისათვის მთელი მრევლი ამა ეკკლესიისა და გარეშე პირებიც დიდი მადლობელნი არიან მასწავლებლისა. სულითა და გულით უსურვებ სხვა სამრევლო სკოლის მასწავლებლებს მიებაძოს დიაკონის კალანდარიშვშვილისთვის კეთილ მოქმედებაზედ.

 ნასადილევს ყველა მასპინძელი სტუმრებით გამოვიდნენ სათამაშოდ დანიშნულ მოედანზედ დროს გასატარებლად. თუ არა ნახევარი, მესამედი მაინც იყო, „შუმილი“ მთვრალი. რასაკვირველია, ვინც „შუმილი“ არ იყო, ისინი მოუთმენლად მოელოდნენ სიმღერა-თამაშს, მაგრამ თქვენს მტერსა და დუშმანს ისეთი დროის გატარება რაც თვალთა ჩვენთა იხილეს:

 პირველად ცეკვა-ჯირითობისა, „შუმილთა“ შორის ატყდა ერთი ვაიგლახი, ხმალ-ხანჯლის ტრიალიალი, თითქო შამილის შემოემოსევას საქართველოზედ და ქართველებზედ გალაშქრებას მოაგონებდა ადამიანს. ერთი წუთი ისე არ გავიდოდა, რომ ჩხუბი და კაცის დაჭრა არ მომხდარიყო. ქალ-კაცთა წივილ-კივილს საზღვარი არა ჰქონდა. ერთის სიტყვით, ისე და-ღამდა, რომ ხმალ-ხანჯლის ტრიალსა და ღრიალს ბოლო არ მოღებია, აქ მშვიდობის დასაცველად ერთი პოლიციის ბოქაული იყო, მაგრამ იმისი შიში არავისა ჰქონდა, ეს უკანასკნელიც ძალიან ჩუმი კაცი ყოფილა, რომლის სიჩუმემ უფრო გაათამამა უამისოდაც გათამამებულნი „შუმირ-ხირზელი“—მთვრალ-ფხიზელი. რაღა დროის სიჩუმე და სიწყნარე იყო საჭირო იქ, სადაც პანტასავითვივოდა დაჭრილები?.. სასურველია ამგვარ შემთხვევებში პოლიციელებმა მეტი სიმხნევე და სიმარჯვე გამოიჩინონ, ვიდრე სხვა შემთხვევებში.

 

ბიის სამკურნალო წყლის შესახებ

ქ. ზუგდიდის მახლობლათ, ოცდაათი კილომეტრის დაშორებით, მდებარეობს სოფ. ბია. სოფელი გაშლილია გორა-ჭითაგორის კალთებზე, ჰაერი და წყალი აქ საუცხოვოა, ამას თან ერთვის გარსშემორტყმული ფოთლოვანი ტყე. იქვე მის ახლოს, სამი კილომეტრის მანძილზე, მას უვლის შავი ზღვის რკინის გზა. კარგა ხნის წინად აქ აღმოჩენილი ყოფილა ორი, მარჯვენა ბიის, სამკურნალო წყარო, მაგრამ, სამწუხაროდ, ჯერ-ჯერობით ეს წყაროები მოკლებული არიან პატრონობას და ვერ პოულობენ თავის დანიშნულებას.

ამას წინად აქ აწარმოვა გამოკვლევა ქიმიკოსმა კუპცისმა, რომლის დასკვნითაც, ეს წყაროები შეიცავენ 12 სხვადასხვაგვარ ქიმიურ ნივთიერებას. მათი რადიო-აქტიობა უდრის 1,3-2,33-ს, ტემპერატურა 13-14 ⁰ ცელსიუსით.

ქიმიკოს კუპცისის დასკვნით, ეს წყაროები წარმოადგენენ ცივ გოგირდის წყაროებს, რომლებიც მეტად სასარგებლოა რევმატიზმისათვის.

ადგილობრივი საბჭოს და ბიის მცხოვრებთა თაოსნობით აქ ჯერ-ჯერობით გაკეთებულია მხოლოდ ექვსი აბაზანა, დადგმულია უბრალო ქვაბები, რომლებითაც წყალს ათბობენ. ყოველ ზაფხულობით ამ წყლებით სარგებლობენ, როგორც ადგილობრივი, აგრეთვე ახლო-მახლო მდებარე სოფლების მცხოვრებნი, საშუალოდ 1000 კაცამდე. მსურველები კი გაცილებით მეტია, მაგრამ წყლების მოუწყებლობა არ იძლევა ყველას დაკმაყოფილების საშუალებას.

სოფ. ბია მოქცეულია დაბლა სამეგრელოში, სადაც რევმატიზმით და მალარიით დაავადების შემთხვევაში მასიურ ხასიათს ღებულობენ, მაგრამ თვით სოფ. ბია ამ შემთხვევაში წარმოადგენს გამონაკლისს. 100 საჟენის დაშორებით გაშლილია ვაკე ადგილი, სადაც შეიძლება მოეწყოს, ჯერ-ჯერობით, დროებითი კარვები.

 

„დროშა“ N14, 1929 წ.

გურიფულის სამრევლო სკოლა

გურიფულის სამრევლო სკოლისთვის ხობის სკოლის ზედამხედველ მასწავლებელს ვლადიმერ გაგუას საკლასო დაფა შეუწირავს.

"ივერია" N60, 1900 წ.

ნოჯიხევის რკინიგზის სადგურის ისტორია - სადგური ველზე (1933 წ.)

 რამდენიმე წლის წინად აქ გაშლილი მინდორი ეგდო. აქა-იქ მხოლოდ ეკლის ბუჩქები მოსჩანდა და ამ ბუჩქებში ათასი მიმართულებით მიდიოდა საცალფეხო გზა. გზის გადაღმა ბალახ-ბულახსა და ბუჩქებში კურდღლები კვნეტდნენ კვირტებს და უშიშრად აცმაცუნებდენ ტუჩებს.

გამოხდა ხანი. აქამდე ამოატანა სენაკში _ დაგებულმა რკინის გზის ლიანდაგმა. ლიანდაგს ჩამოჰყვა მაატრებელი, ხოლო მატარებელს კიპირველი მგზავრები.

ორთქლმავალმა პირველად დაიკივლა ამ ველზე. მისი ხმა გაიშალა - ხეობას გაჰყვა, ბარს გადაეფინა და სადღაც მიწვა.

თითქოს ამ მატარებლისა და მგზავრების შესახვედრად გამოექანენ ახლო მთის კალთაში, ან ბარის სოფლის სიმწვანეში მიმოფანტული სახლები.

კურდღლები დაფრთხენ, ისინი შორს, დაიკარგენ, სადღაც... აქ აშენდა: აღმასკომი, სამანქანო-სატრაქტორო სადგური, ფოსტა, ადგილობრივი მეურნეობის ტრესტი, კოოპერატივი, სასადილო, რკინისგზელთა საცხოვრებელი სახლები, აბანო, საპნის ქარხანა .

ამისათვის იბრძოდა ორი დაუღალავი ენტუზიასტი: რაიკომის მდივანი ამხ. გ. ფირცხალაიშვილი და რაიაღმასკომის თავმჯდომარე ამხ. ტ. აბრამია.

ამრიგად ამ ველზე გაჩნდა სადგური ნოჯიხევი. ის აშკარად ეჯიბრება პირდაპირ, ხობიწყლის გაღმა ნაპირზე გაშენებულ ძველ დაბას—ხობს.

მომავალში განზრახულია ძველი დაბის გადმოტანა ნოჯიხევის სადგურზე. მართლაც ნოჯიხევს დიდი უპირატესოა აქვს წაართვას პირველობა ხობს, ვინაიდან სადგური მშვენიერ ადგილას მდებარეობს. აქედან ზღვამდე ორმოცი კილომეტრის მანძილზე. ხელის გულზეა გაშლილი მთელი კოლხეთის დაბლობი.

სწორედ ამ რამდენიმე წლის წინად, პირველ მატარებელს ჩამოჰყვა უცხო ხალხი.

ისი მოდიოდენ რაღაც უცნაური ხელსაწყოებით და ყუთებით დატვირთულები. ბაკანიდან დაბლობისაკენ გადაუხვიეს და მაღალყელიანი ჩექმებით შესტოპეს ჭაობში...

ესენი იყვნენ „კოლხიდმშენის" მიერ კოლხეთის ჭაობების დასაშრობად გამოგზავნილი საბჭოთა ინჟენერები, მიწისმზომელები და ტექნიკოსები.

ეს უცხო სტუმრები აედევნენ ხობიწყლის მარცხენა ნაპირს. ისინი სინჯავდნენ ნიადაგს ზღვის დონიდან, ზომავდენ ჭაობის სივრცეს, გზადაგზა ასობდენ პალოებს რაღაც ციფრების წარწერით, წინ იშვერდენ ხელებს, მიარღვევდენ ტალახს, ლაქაშებით დაფარულ ჭაობს, ღობეებს, სჭრიდენ კოლინდრით დაფარულ ლამაზ ეზოებს და მიემართებოდენ შავი ზღვისაკენ, ძველის-ძველი ქალაქ ყულევისაკენ, სადაც მდინარე ხობიწყალი ერთვის შავ ზღვას. სოფლელები გაოცებული შესცქეროდენ უცხო სტუმრებს. ინჟენერების განმარტებას, რომ ერთი წლის შემდეგ აქედან მდინარის ნაპირას გასწვრივ უნდა გაწოლილიყო საჟენ ნახევრიანი, ზოგან კიდევ უფრო მეტი სიმაღლის დამბა, რომელიც ხობისა და რიონის ნაპირებიდან გადმოხეთქილ წყალს არ ააოხრებინებდა ნათესებსა და მოსახლეობას — ურწმუნოდ და ხელჩაქნევით ხვდებოდენ ზოგიერთები, არ სჯეროდათ ეს სასწაული.

სად გაგონილა ბ-ნო ამხელა სივრცეზე დამბის გაყვანა, ვინ ამთხრის ამდენ მიწას?!. ამას მთელი დუნიაც რომ ჩამორეკონ აქ, ისიც არ ეყოფა, — გაიძახოდენ ზოგიერთები.

არაფერი სჯეროდათ ამ „ზღაპრის“... მხოლოდ იმაზე სწუხდენ, რომ ღობე-გაურღვიეს და კოლინდარი გადაუჯეკნეს ფეხთ...

ერთ დღეს ნოჯიხევის სადგურზე გადმოტვირთეს მანქანის ნაწილები, ავტოები, რკინის ნიჩბები, წერაქვები და ხე-ტყის სააღმშენებლო მასალა...

გაზეთი "დროშა" 1933 წ.

1910 წელი საქორქიო - საზარელი მკვლელობა

ფოთი. ს. ჭალადიდში (საქორქიო) 2 მარტს, ღამით, ვიღაც ბოროტ-მომქმედები თავს დასხმიან მედუქნე არჩილ წულაიას, ხანჯლით თავი მოუჭრიათ და მუცელი გაუჭრიათ. ეს საზიზღარი მკვლელობა ხალხმა 3 მარტს დილით გაიგო.

დილითვე ჩამოვიდა სენაკიდან ამ საქმის გამო ბოქაული. მან შეკრიბა ხალხი და დილიდან-საღამომდის დატუსაღებული ყავდა. ის სთხოვდა ხალხს ბოროტ-მომქმედთა გაცემას. ამ საქმის გამო ეჭვით დააპატიმრეს ოთხი კაცი. როგორც ამბობენ ეს მხეცური მკვლელობა კერძო ნიადაგზე მომხდარა. ბოროტ მომქმედთ მოკლულ წულაიას დუქნიდან არა წაუღიათრა. მესამე დღეა, რაც სახადმა ხელახლა იჩინა თავი.

"ახალი სხივი" N32, 1910 წ.

"ცნობის ფურცელი" N262, 1902 წ.

ხობი (სამეგრელო), გასულ წელს, აქაურ ორკლასიან სკოლის ზედამხედველმა ბ-ნმა გაგუამ შეიტანა თხოვნა კავკასიის ფრინველთ მომშენებელ საზოგადოებაში და ითხოვა ხობში დაეარსებინათ ამ საზოგადოების განყოფილება. შეჰყარეს ხობში საზოგადოება, შეიქმნა რჩევა-ლაპარაკი და ბ-ნ ნ. მკურნალის დასწრებით საზოგადოებამ თანხმობა გამოაცხადა: ყოველ ღონისძიებას მივიღებთ ამ საქმის განსახორციელებლადო. იქვე ამოირჩიეს თავმჯდომარე, მისი ამხანაგი, მდივანი და წევრები. ამით საქმე გათავდა.

ბევრჯელ დაწერილა და თქმულა, მონასტრიდამ „ქალაქამდე" მიმავალი გზა არ ვარგაო, მაგრამ ამით არა გამოვიდა რა. საზოგადოებამ ვერ იხმარა ენერგია, რომ თვით მაინც გააკეთოს თავისათვის გზა. მოსწავლე ყმაწვილები იძულებული არიან ორის ვერსის მანძილზე ფეხშიშველა იარონ. იმედი გვაქვს, აქაური ბოქაული, ბ-ნი ჩიქოვანი, ამ საქმის განხორციელებას თვითონ იკისრებს და კიდეც განახორციელებს.

აქეთკენ გამოიარეს ინჟენრებმა, რომელითაც დავალებული აქვთ წარადგინონ ამ მოკლე ხანში ცნობა იმის შესახებ, თუ საითკენ ექმნება მიმართულება სოხუმიდან მომავალ რკინის გზის ლიანდაგს. მათი აზრით, რკინის გზამ უნდა გაიაროს ზუგდიდი, აბასთუმანი, ხობი და სენაკი.

 "ცნობის ფურცელი" N262, 1902 წ.

პირველი ტრაქტორისტები ხობში - ბიელები ვლადიმერ იოსავა და იპოლიტე შონია

 1928 წლიდან ხობის რაიონის სოფლებში ხარ-კამეჩების ტრაქტორებით ჩანაცვლების პროცესი დაიწყო. „რკინის ხარი“ ანუ „რკინაშ ხოჯი“ ასე უწოდებდნენ სამეგრელოში ‘ფორდზონის“ მარკის პირველ ტრაქტორებს. ამ თემას ეხმიანება ცნობილი მეგრული სიმღერის ტექსტი - „რკინაშ ხოჯი სი ვაგოკო ჭა დო ფურჩა, სკან რკინაშ ბარბალეფს ჯიმალობას ელუოფუჩა...“.

პირველი ტრაქტორი სოფელ ბიაში ვლადიმერ იოსავას და იპოლიტე შონიას შემოუგრუხუნებიათ. ახალგაზრდა ტრაქტორისტები სიამაყით გასცქეროდნენ ტრაქტორის კაბინიდან თანასოფლელებს.

„ტრაქტორის მუხლუხებს ზანზარი გაქონდა, წინა დღესაც ასეთივე გრუხუნით ჩაიარა აქვსენტი კეკუსანძემ და გეზი საჯიჯაოსკენ აიღო. „ ა, აგერ გვეჯე მიქა“ - თითით უჩვენებდნენ ერთმანეთს ერთბაშად აყაყანებული გლეხები“ - წერს პრესა.

მექანიზტორი! არც კი იცოდნენ ამ სიტყვის მნიშვნელობა სოფელში, არც ის, თუ რამხელა საქმეს გააკეთებდა ეს უშველებელი „რკინის ხარი“, იმედით შესცქეროდა კოლმეურნეობის თავმჯდომარე ფილუ შონია ტრაქტორის მიერ გავლებულ პირველ ხნულს.

1933 წლიდან ვ. იოსავა ხობის მტს-ში გადმოიყვანეს და თავისი საქმის მცოდნე, მუყაითი მექანიზატორი 1937 წლიდან სატრაქტორო ბრიგადას ჩაუყენეს სათავეში.

ამიტომაც მთავრობამ 1944 წელს დააჯილდოვა მედლით „კავკასიის დაცვისთვის“, უფრო მოგვიანებით ჯილდოს კვლავ ჯილდო დაემატა - ეს იყო მედალი „შრომითი მამაცობისთვის“.