ახალი-წლის მიგებება და კუჩხა სამეგრელოში

ახალ-წლის წინა დღითვე თითოეული ოჯახი სამეგრელოში შეუდგებოდა სამზადისს ახალი წლის მისაგებებლად, რისთვისაც ყველა დიდს ფაცა-ფუცში და მოძრაობაშია ნიშნად დიდი სიხარულისა. დადგება თუ არა შუაღამე, ყოველ ოჯახიდგან გაისვრიან რამდენჯერმე თოფს და გათენებამდე სულ სროლაში არიან. გათენებისას ოჯახის უფროსი აიღებს ხელში ჩიჩილაკს. ჩიჩილაკი თხილის ჯოხია, რომელსაც წვრილ-გრძელი ნათალი აქვს შერჩენილი. 

ეს ჯოხი პატარძალივით მორთულ-მოკაზმულია, ზევით ჯვარედინად აქვს გაკეთებული და წამოცმული ვაშლი, ბროწეული, ფორთოხალი, მსხალი, თეთრი ვერცხლის მანეთიანი და გადაკიდებულია ქარვა. ამ ოჯახის უფროსს თან მიჰყვება ერთიც სხვა ვინმე და პირველად შემოვლენ სახლში, სადაც ყველა დანარჩენი ოჯახის წევრნი კარებ-ჩაკეტილნი უნდა დახვდნენ. უფროსი გარედან იძახის: „კარ გამიღეთო“. შიგნიდამ უპასუხებენ: „რა მოგაქვსო“. უფროსი დაიწყებს: წმინდა ვასილის წყალობა, კაცთა სიმართლე და დღეგრძელობა, ოჯახის აშენება, ოქრო, ვერცხლი, პირუტყვების გამრავლება, აბრეშუმის ჭიის ყოფა და სხვა. ამ გვარი პასუხი განმეორდება სამჯერ და მერე გაიღება კარი, შევა ოჯახის უფროსი, სხვებთან ერთად დიდად ხარობს და ულოცავს შიგმყოფთ ახალ წლის მშვიდობით დასწრებას. მერე ოჯახის უფროსი ჩიჩილაკით შეუვლის მარანში, ბოსელში, სასიმინდეში, ერთი სიტყვით ყველგან. მერე სადილობამდე დადიან ერთმანეთთან მეზობლობაში და ულოცავენ ერთმანეთს ახალ წელს კანფეტებით, შაქრისყინულით და სხვადასხვა ხილეულობით. სადილობის დროს დაბრუნდებიან თავთავისას და სხვადასხვა საჭმელთა შორის შემოიტანენ ქოთნით გატენილს მჭადს, რომელსაც „ვასილის მჭადს“ ეძახიან. ეს მჭადი უნდა გასტეხოს ვაჟმა და ქალმა. ერმა ერთის მხრით უნდა მოჰკიდოს ხელი და მეორემ - მეორე მხრით და ისე უნდა გასტეხონ, მაგრამ თითოეული მათგანი სცდილობს უფროსი ნატეხი იმისკენ დარჩეს: ეს იმის მომასწავებელია, რომ თუ ქალისკენ იქნა უფრო მეტი ნატეხი, მაშინ აბრეშუმი ბლომად მოვა, და თუ ვაჟისკენ მაშინ ჭირნახული მოვა ბლომად. ერთს გრძელს ჯოხზე წამოცმულია სუროები ორსავე წვერზედ, ჯოხს შუაში გასწვავენ და მისცემენ ერთს წვერსა ვაჟსა და მეორეს ქალსა. ჯოხი უნდა გადააგდონ. მერე ვაჟი ერთს კარებში გავა, ქალი მეორეში. გარედ სულ უნდა ირბინონ, გადააგდონ სუროიანი ჯოხი ეზოს გარედ და ისევ უნდა მოირბინონ. თითოეული სცდილობს წინ მოსვლას, რომელიც წინ მოვა, ის გაიმარჯვებს. შინ მყოფს ქალებს უნდათ ქალი წინ მოვიდეს და თუ მართლა ქალმა მოირბინა წინად, ამბობენ, ჩენ გავიმარჯვეთო. კაცებს უნდათ ვაჟმა გაუსწროს და წინ მოვიდეს. ამგვარად მთავრდება სადილი ახალ-წელს. ჩიჩილაკის დამტარებელი უფროსი მაფეხურად ითვლება და მთელს დღეს მხოლოდ ერთსადაიმავე სკამზე ჯდება. სხვას არავის არააქვს ნება იმის ნაჯდომ სკამზე დაჯდეს. ეს იმის მომასწავებელი, რომ ქათმები კვერცხების გამოჩეკის დროს არ აირევიან და კარგადაც გამოსჩეკენნო. ახალ წლის დღეს არავინ წინ არ უნდა გაუაროს არავის და თუ რამე გთხოვა ვინმემ, უარი არ უნდა უთხრას, თორემ უარის მთქმელი მთელი წლის განმავლობაში ხელ-დაცარული იქნება.

ახალ-წლის დღეს საღამოს დროს იციან ერთნაირი თამაშობა, რომელსაც „ტყაპობას“ ეძახიან. ეს თამაშობა იმაში მდგომარეობს, რომ მოზელენ სიმინდის ფქვილისაგან ცომს და მეზობლები ერთმანეთს უგლესენ თავ-პირს. ახალ წლის მეორე დღეს ფერხვაობის დღეს ეძახიან და თითოეულს ოჯახში ირჩევენ მაფეხურს, ე.ი. კარგის ფეხის მექონს, რომელიც სხვაგან უნდა დაწვეს, ალიონზე წამოდგეს, თავისას მოვიდეს და უფეხუროს ყველას. ყოველი ავი და კარგი, რაც რომ მოხდება ოჯახში წლის განმავლობაში, მაფეხურის ფეხზეა დამოკიდებული. საზოგადოდ ნაახალწლევს ერთმანეთში ნედლის თხილის ჯოხით დადიან...

წუარო: გაზეთი ივერია, N3, 1890 წელი.