ლექსი „პაპანწყვირე“ (ლეგენდა)

 

გთავაზობთ ვალერიან ნაჭყებიას ლექსს „პაპანწყვირე“ (ლეგენდა)

ლამაზ ურთას, ცად აზიდულს,

მთა ჯეგეთა მარცხნივ ეკვრის-

სამოთხეო, რომ იტყვიან,

არანაკლებ მასაც ეთქმის.

შორს შავი ზღვა მოჩანს ლურჯად,

სარკესავით მზეში ბრწყინავს...

ნახავთ ფუტკარს ტკბილი წვენის

საშოვნელად, რომ მიფრინავს.

ცაცხვისა და მუხის ჩრდილში

სახით კოხტას, ტანად ჩიას,

ნახავთ უფლის მცირე ტაძარს,

პირმშვენიერ ეკლესიას.

ასეთია მთა ჯეგეთა,

მაგრამ ლურჯი ტბაა გაღმა;

მთავარია ჩვენთვის ის ტბა

და იმ ტბაზე ვყვები ახლა.

მახსოვს, ყოველ შემოდგომას

ავიღებდით ტაძარს ალყით-

ახლომახლო სოფლებიდან

მოდგებოდა ჯარად ხალხი.

საცეკვაო „ჰაარირა“,

ტკბილ ჩონგურის ლართა რხევა...

იყო ლხინი, იყო სუფრა

მთვარიანში ღამისთევა.

უსინათლო მეჩონგურე

ჩამრჩენია ყმაწვილს გულში,

ის ჰყვებოდა ურთას ტბაზე-

ჩამწკრიალებს ის ხმა გულში...

მისგან მახსოვს ეს ლეგენდაც,

თქვენთვის ლექსად გავაბრწყინე,

თქვენთვის ვყვები, როგორ გაჩნდა

ტბა, ცოდვის ტბა - პაპანწყვირე.

სადაც ახლა ურთას ტბაა,

სანამ ეს ტბა გაჩნდებოდა,

გაშლილ იყო თურმე ველი-

ველს თვალი ვერ გასწვდებოდა.

მღვდელს აქ სოფლად უცხოვრია,

მიწა, ყანა და სათიბი

მღვდელს უშრომლად უშოვნია.

ერთხელ ყანის გასათოხნად

მოიწვია თურმე ნადი.

ეხმარება ყმა-გლეხობა,

უთენია ველად გადის.

ზღვად გაშლილა სიმინდები,

თოხის პირი მზეზე ბრწყინავს,

შესევია ყანას ხალხი,

„ოდოია“ ქუხს და გვრგვინავს.

„ოდო, ოდო, ოდოია“...

დაღლილობა მისგან ქრება,

ასკეცდება მკლავში ძალა,

გამარჯვება შრომას რჩება.

ოდოია! ოდოია!

სიმღერებში მხნევ, უბადლოვ!

ვით შეგაქო, რა გიწოდო.

შრომის ჰიმნო. შრომის მადლო!

მაგრამ ვაი, ოდოიავ,

გულს მიდაღავს შენი კვნესა:

სხვისას თოხნი, ჩემო ხალხო,

სხვისთვის ხნავ და სხვისთვის თესავ!

მზე აიწევს მაღლა ცაში,

მოიღლება შრომით ნადი

და ვით სოფლის არის წესი,

მიართმევენ მშრომელს სადილს.

ცივი ღომი, მხალის მწნილი,

ღვინის ნაცვლად წყალი შესვი!

„ფა, ბიჭებო, ჭამეთ კარგად!“ –

ენატკბილობს მღვდელი ხვნეშით.

თვითონ ჭამა მოხრაკული,

მადიანად, ჩვეულ ეშხით,

არც ელარჯი დაუკლია,

დააყოლა ოჯალეში.

ნასადილევს - ისევ ყანა,

თენდება და - ისევ თოხი,

ისევ ისე - მჭლე სადილი,

ზედ - კამკამა წყალი დოქით.

სადღეგრძელოს წყლით იტყვიან,

მათრახს ფრთხილად შეახებენ.

„უხვ მასპინძელს გაუმარჯოს!“-

მღვდელს ხუმრობით შეაქებენ.

ამბობს ბათუ ენამწარე:

„ჩვენს მასპინძელს ვენაცვალე!

დღეს დღეს დაკვლა ვერ მოუსწრია,

ხვალ დაგვიკლავს მსუქან ხარებს“.

„ო-ჰო, ჰო-ჰო! - ყიჟინია, -

კარგი ამბით, გაგვახარე“.

„ჰა-ჰა, ჰა-ჰა! - იცინიან,

ისემც მეხი დავაყარე!“.

მღვდელმა ამას ყური მოჰკრა,

შემოაწვა გულზე დარდი:

არც საკლავი ემეტება,

არც დამშევა უნდა ნადის.

რა ქნას ახლა, რა იღონოს,

ისეთი რა მოიგონოს,

რომ ნადი არ დაამშიოს,

ხალხში თავი მოიწონოს?!

აივანზე იჯდა მღვდელი,

მისცემოდა საგონებელს,

შემოედო შუბლზე ხელი,

საზრუნავით დაღონებულს...

მზე ჩავიდა, ლურჯი ბინდი

მოეფინა მინდორ-ველებს.

საძოვრიდან ჩვენს მამაოს

მისი ჯოგი მოუდენეს.

მღვდელმა იხმო დიაკვანი,

უთხრა: „ჩემი სასიძო ხარ,

შენთვის მინდა, შენც კი იცი

ამ ჯოგიდან ასი ძროხა.

მაშ, ძაღლები დამიკალი,

გამიტყავე, მომიხარშე.

ხვალ სადილად ნადს მიართვი -

რაც გითხარი ჩვენში დარჩეს!“

„ფუი ეშმაკს! ეს რა ბრძანე!“

დიაკვანმა შეიკურთხა,

გააფურთხა, მაგრამ მღვდელმა

ღმერთს ნუ სცოდავ!-

მკაცრად უთხრა.

„ჩვენი ჯოგი თვითონ გვინდა,

დაუფიქრდი, არ ხარ ბავშვი.

საქორწილოდ დაგვჭირდება,

ცოტა ჭკუა გქონდეს თავში!

ღვინობისთვეს გაქორწინებ,

აგისრულებ გულისწადილს,

„ბლაღოჩინი“ გვესტუმრება,

თვისი ლოცვით დაგვდებს პატივს.

ჩემი სიძე შეიქნები,

ტკბილ ცხოვრებას შეუდგები,

მოვხუცდები და ჩემ ნაცვლად

ბოლოს მღვდლადაც ეკურთხები“.

ასე უთხრა ბრიყვ დიაკვანს

და შებრუნდა სახლში მღვდელი.

დაგუნებდა დიაკვანი,

ჩაიქნია ბოლოს ხელი.

დაპირებით გაიხარა,

ცის რისხვაზე აღარ ფიქრობს.

და თქვა: „მოხდეს მოსახდენი,

ცოდვა-ბრალი მღვდელზე იყოს!“.

მოსათხრობად სამძიმოა,

მოკლედ ვყვები,

თუ ვით რა ქნეს;

დაკლეს, აქნეს, ძაღლის ხორცი

ნაშუადღევს ნადს მიართვეს.

მუხის ჩრდილში სადილობენ;

აქეთ გობით, იქით ხონჩით,

მსხვილ ნაჭრებად დაზვინული

ჩამოივლის სუფრას ხორცი.

„შვილნო ჩემნო, არ დამძრახოთ,-

იტყვის მღვდელი ამოოხვრით,-

რომ უხორცოდ გმასპინძლობდით

ეს დღეები შრომით მოღლილთ“.

დამშეული მეთოხრები

ხორცს ხალისით მიეძალნენ,

მღვდელს მადლობა მოახსენეს,

პატივისცემით მიესალმნენ.

უკვირთ ძუნწის გულუხვობა,

თან ნანობენ ლამის გულში,

რომ გაჭორეს და აუგად

მოიხსენეს მღვდელი გუშინ.

სადილობა მიიწურა,

ნადს სათოხნად ელის ყანა,

მაგრამ რაა, ეს რა ხდება,

ნირ შეცვლილი რისთვის ჩანან!

ეს რა არის, ეს რა ხდება?

ხალხი ფეხზე ძლივსღა დგება:

ბათუ კვნესის, მანჩა ოხრავს,

ნოჩო ტანჯვით იკლაკნება.

უჩვეულო სატკივარი

გულ-მუცელში ხანძარს აჩენს:

ზოგი გმინავს, ზოგი კვნესის,

ზოგი სწყევლის

ბედს და გამჩენს.

რისი ყანა! რისი თოხნა!

ისმის კვნესა, ისმის ოხვრა:

განწირულთა ღრეობაა,

მომაკვდავთა დღეობაა...

ბოლოს ყველას სათითაოდ

მუხის ძირში სული ხდება,

მოცელილი ძირს ეცემა,

მოწამლული ტანჯვით კვდება.

უცებ მეხმა იგრიალა,

 ცა ღრუბლებით დაიფარა,

ამდენ ცოდვას ვერ გაუძლო,შეკრთა მზე და გაიპარა,

ცეცხლის გველი გადიკლაკნა

ცად, და მეხმა კვლავ იქუხა.

გაანათა მოფენილი

ყანა მკერდით შავი მუხა.

ცა გამურულ ქვაბად მოჩანს,

ელვა გულში ხინჯლად გვხდება;

შეკრთა მღვდელი,

მიხვდა მღვდელი,

რომ ცის რისხვა თავს ატყდება,

ახლა რა ქნას, რა იღონოს,

თავი როგორ გადირჩინოს,

ცოდვის ადგილს გაეცალოს,

უფლის რისხვა აიცილოს.

მსწრაფლ შეკაზმა მღვდელმა ჯორი,

აიკეცა ანაფორა,

„აჩუ, ჯორო!“ - შეუძახა,

გზაზე მტვერი გაიყოლა,

დიაკვანი დაედევნა:

„მეც შემისვი, მღვდელო ჯორზე!“

„რას მიბედავ, შე ოხერო,

გამეცალე გიჯობს დროზე!“

ეს რა არის, ეს რა ხდება,

წებოსავით ლაფი ჩნდება;

სადაც ჯორი ფლოქვს დაადგამს,

დედამიწა ჩაღრმავდება;

უმალ წყალი ამოხეთქავს,

ნაფლოქვარში წყალი დგება;

ცაც დაუშვებს კოკისპირულს,

ჯორს მუხლამდე წყალი სწვდება

წინ მიიწევს მაინც ურჩად,

აჩქაფუნებს წყალს და უჭირს,

დატბორილა ველი ვრცელი,

ყოველი ცდა არის ფუჭი,

ეს რა არის, ეს რა ხდება:

ტალღა ჰქუხს და ყალყზე დგება;

ჯორს კისერი უჩანს მხოლოდ,

მღვდელს წელამდე წყალი სწვდება,

მღვრიე ტალღამ პირი შეკრა,

მიაქანებს ფსკერზე დამხრჩვალს,

აღარც ჯორი, აღარც მღვდელი,

აღარც ერთი უკვე არ ჩანს.

უცებ ზეცამ გაიდარა,

მზე ლაჟვარდში გამობრწყინდა ...

ურთას ველზე ურთას ტბაა

და ტოროლა გალობს ციდან.

* *

ასეთია ტბის ლეგენდა,

ასე კარგად ბოლოვდება:

ხალხს ის უყვარს, საკადრისი,

რომ მიეზღვის ბოროტებას.

მზე ამოდის დღეს ურთაში

არემარეს გააბრწყინებს;

ჩაჩხრიალებს ნაკადული

ტბას საოცარს -პაპანწყვირეს.

კარგად ვიცნობ ტბას პატარას,

მზეთუნახავს გაცინებულს,

კარგად ვიცნობ ჩემს სამშობლოს

დღევანდელ დღით გაბრწყინებულს

იჩხრიალოს ნაკადულმა

საქართველოს მთად და ბარად

და მშრომელი კაცის გულმა

იძლიეროს აწ და მარად!

წყარო: გაზეთი „ნორჩი ლენინელი“ N32, 1968 წელი.