გრიგოლ ჩიქოვანი

მწერალი და საზოგადო მოღვაწე გრიგოლ ჩიქოვანი დაიბადა 1910 წლის 15 მარტს, ქალაქ ხობში. გ. ჩიქოვანმა დაამთავრა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტი 1936 წელს; სწავლობდა კინემატოგრაფიის საკავშირო ინსტიტუტში სასცენარო ფაკულტეტზე 1939 წლამდე.

წლების მანძილზე იყო გამომცემლობა საბჭოთა მწერლის მთავარი რედაქტორი; თავისი პირველი ნაწარმოებები 30-იან წლებში გამოაქვეყნა; განსაკუთრებით საგულისხმოა მისი "ოდიშური მოთხრობები"; დამსახურებული გამარჯვება მოუტანა მწერალს შესანიშნავმა ტრილოგიამ ("თებერვალი დადგაო", "მიწა" და "რწმენა"), რომელშიც ასახულია საქართველოს ისტორიის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პერიოდი.

  ცნობილი პროზაიკოსის, ქართული მოთხრობის ერთ-ერთი გამოჩენილი ოსტატის, გრიგოლ ჩიქოვანის (1910- 1981) შემოქმედებაში ძირითადი ყურადღება ეთმობა სამშობლოს წარსულსა და აწმყოს - იგი თანაბარი ოსტატობით გადმოგვცემს საქართველოს შუასაუკუნეებსაც და საბჭოთა ეპოქასაც. მისი ნაწარმოებები მკითხველს იზიდავს განცდების უშუალობითა და პერსონაჟთა და ბუნების სურათების კოლორიტულობით. დამსახურებული გამარჯვება მოუტანა მწერალს შესანიშნავმა ტრილოგიამ („თებერვალი დადგაო“, „მიწა“ და „რწმენა“), რომელშიც ასახულია საქართველოს ისტორიის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პერიოდი. გრიგოლ ჩიქოვანის ნაწარმოებები საფუძვლად დაედო კინოფილმებს: „სადაა შენი ბედნიერება, მზია?“, „კოლხეთის ჩირაღდნები“, „პაპა გია“ და სხვა... თხრობის სტილი, რომელშიც იკვეთება მწერლის მხატვრული ოსტატობა, გამოირჩევა ლირიზმით, რომანტიკული აღმაფრენითა და ხალხური იუმორით.

1967 წელს გამოიცა გრ. ჩიქოვანის მოთხრობების კრებული, რომელშიც შედის „ოდიშური მოთხრობები“ : დუტუ -- სიკვდილის გზა -- ერთი ღამის სიხარული -- ჭაობი -- ტაგუ -- სინთუ -- შონი -- შურისგება -- მხედრები -- ბერძენი -- ციკლიდან „პირველი წლები“ : სიკვდილი თხრილში -- კაცი გამოქვაბულში -- ციკლიდან „მძიმე წლები“ : მიდეგა -- მეგობრები -- დაჩუტული ბურთი -- ფოსტალიონის სიკვდილი -- დაბრუნება -- სიცოცხლის ზღვარი -- ციკლიდან „სიყვარული“ : სიყვარული -- მაია -- ციკლიდან „შუქი და ჩრდილი“ : მრუდე კიბე -- მალსეკო -- ციკლიდან „მომავალი“ : მეორე ოჯახი.

კრებულს ერთვის  გ. ნატროშვილის წერილი - "ქართული მოთხრობის ოსტატი".

ნაწყვეტი წინასიტყვაობიდან: ცნობილი პროზაიკოსის, ქართული მოთხრობიის ერთ-ერთი გამოჩენილი ოსტატის, გრიგოლ ჩიქოვანის (1910-1981) შემოქმედებაში ძირითადი ყურადღება ეთმობა სამშობლოს წარსულსა და აწმყოს - იგი თანაბარი ოსტატობით გადმოგვცემს საქართველოს შუასაუკუნეებსაც და საბჭოთა ეპოქასაც. მისი ნაწარმოებები მკითხველს იზიდავს განცდების უშუალობითა და პერსონაჟთა და ბუნების სურათების კოლორიტულობით. დამსახურებული გამარჯვება მოუტანა მწერალს შესანიშნავმა ტრილოგიამ („თებერვალი დადგაო“, „მიწა“ და „რწმენა“), რომელშიც ასახულია საქართველოს ისტორიის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პერიოდი. გრიგოლ ჩიქოვანის ნაწარმოებები საფუძვლად დაედო კინოფილმებს: „სადაა შენი ბედნიერება, მზია?“, „კოლხეთის ჩირაღდნები“, „პაპა გია“ და სხვა... თხრობის სტილი, რომელშიც იკვეთება მწერლის მხატვრული ოსტატობა, გამოირჩევა ლირიზმით, რომანტიკული აღმაფრენითა და ხალხური იუმორით.

ნიჭიერი შემოქმედის ნაწარმოებები საფუძვლად დაედო კინოფილმებს: "სადაა შენი ბედნიერება, მზია?", "კოლხეთის ჩირაღდნები", "პაპა გია" და სხვა; მისი ნაწარმოებები თარგმნილია არაერთ უცხო ენაზე; მიღებული აქვს სახელმწიფო ჯილდოები.

გრიგოლ ჩიქოვანი გარდაიცვალა 1981 წლის 27 ნოემბერს. დაკრძალულია მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში.

ბიბლიოგრაფია

•    კაცი გამოქვაბულში : მოთხრობები (ავტორი). - თბილისი, სახელგამი, 1957. - 60გვ.

•    ფართო გზაზე : მოთხრობები (ავტორი). - თბილისი, სახელგამი, 1955. - 360გვ.

•    ნოველები და მოთხრობები (ავტორი). - თბილისი, გამ-ბა და სტ. კომუნისტი, 1946. - 164გვ.

•    მოთხრობები (ავტორი). - თბილისი, საბლიტგამი, 1944. - 64გვ.

წყარო:

 საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის ბიბლიოგრაფიული ლექსიკონი.

http://www.geocinema.ge/ge/scenari.php?kod5=58

http://genia.ge/?p=43325

დავით კაკაბაძე და ხობის მონასტერი

დიდი ხელოვანი დავით კაკაბაძე (1889-1952) ფოტოგრაფიითაც ყოფილა გატაცებული. 1917 წელს ფოტოაპარატი შეუძენია და საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლების შესახებ დოკუმენტური ფილმის შექმნა განუზრახავს. დ. კაკაბაძემ, პირველად 1929-1930 წლებში ფოტოფირზე აღბეჭდა  მატერიალური კულტურის ძეგლები და ეთნოგრაფიული მასალა. ხელოვანის მიერ გადაღებული ფილმი საბჭოთა ხელისუფლებამ დაიწუნა და აკრძალა.

რეჟისორმა თემურ ცაავამ მოამზადა და გამოსცა მულტიმედიური კომპაქტური დისკი "აკრძალული ფილმების არქივი"(2003) მხატვარ დავით კაკაბაძის დაკარგული ფილმის "საქართველოს მატარიალური კულტურის ძეგლები" შესახებ. ამ დისკში შედის დავით კაკაბაძის მიერ გადაღებული ხობის მონასტრის ფოტოები.

ფოტო-ვიდეო მასალის მოძიების მიზნით დავუკავშირდი ბატონ თემურ ცაავას, რომელმაც ხობის მონასტრის შვიდი ფოტო მომაწოდა. ეს ფოტოები მრავალმხრივ არის საინტერესო და ზოგიერთი საკითხის დასაზუსტებლად მნიშვნელოვან წყაროს წარმოადგენს.

1983 წლის 29 ნოემბრიდან  7 დეკემბრამდე თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში გამოიფინა ქართული ხუროთმოძღვრული ძეგლების 300-მდე ფოტო. გარდა ფოტოებისა გამოფენაზე წარმოდგენილი იყო სხვა ნივთიერი მასალაც:  კინოფირის გადანაჭრები და სამუშაო რვეული თავისი ჩანახატებით. მასალებიდან ირკვევა რომ დავით კაკაბაძეს, ფილმზე („საქართველოს მატერიალური კულტურის ძეგლები“) მუშაობა 1931 წლისთვის დაუსრულებია. ექსპოზიცია მოეწყო თბილისი სახელმწიფო უნივერსიტეტის, საქართველოს ისტორიისა და კულტურის ძეგლთა დაცვის საზოგადოების, უნივერსიტეტის ხელოვნებათმცოდნეობის კათედრისა და გ. ჩუბინაშვილის სახელობის ქართული ხელოვნების ისტორიის ინსტიტუტის ინიციატივით. გამოფენაზე დიდი გამოხმაურება ჰპოვა, დღეისთვის დაკარგული კინოფირის ჩვენებამ.   ფილმის სცენარში ავტორი შემდგომში აყალიბებს ნაწარმოების მთავარ იდეას და სტრუქტურას: „ქვემორე აღნიშნული ეპოქები წარმოდგენილი იქნება როგორც სამოქალაქო, ისე საკულტო ძეგლებით. ძეგლები მოცემული იქნება: მდებარეობის დამახასიათებელი მხარეებით, ძეგლის გარეგანი და შინაგანი სახით, მოკაზმულობით, ორნამენტები, ბარელიეფები, ფრესკები. იმისათვის რომ ზოგიერთი ძეგლი უფრო დამაჯერებელი სახით იქნეს მოცემული, საჭიროა გამოყენებული იქნეს ძველი დროის ჩანახატები კასტელი მოგზაურობიდან (XVII ს.) და საქართველოს მუზეუმის ზოგიერთი ექსპონატი. ადგილების მიხედვით გადაღების გეგმა შემდეგი წყობით არის: მცხეთა, ქართლი, სამხრეთ ოსეთი, ახალციხის და  ახალქალაქის მაზრა, ქუთაისი იმერეთი, რაჭა, გურია, სამეგრელო, აფხაზეთი. ტფილისის სამხრეთი-ბორჩალო, კახეთი“ (ეთერ ოკუჯავა, დავით კაკაბაძე და კინემატოგრაფია, „საბჭოთა ხელოვნება“, 1977, N 10).

საქართველოს პარლამენტის ეროვნულ ბიბლიოთეკაში დაცულია დისკი (მხატვარ დავით კაკაბაძის დაკარგული ფილმი "საქართველოს მატარიალური კულტურის ძეგლები" შესახებ), რომლის გაცნობის შემდეგ შესაძლებელია ხობის კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლების შესახებ მეტი მასალა აღმოჩნდეს.

გრიგოლ დადიანის ლექსი "ხოპის წყალი"

ლიტერატურულ ჟურნალ "ცისკრის" 1859 წლის მეთერთმეტე ნომერში გამოქვეუნდა ლექსი "ხოპის წყალი", რომლის ავტორის ფსევდონიმიც "კოლხიდელია".

"კოლხიდელი" გრიგოლ ლევანის ძე დადიანის ლიტერატურული ფსევდონიმია.

გრიგოლ დადიანი დაიბადა 1814 წლის 6 ოქტომბერს. 1828 წლიდან სწავლობდა პეტერბურგის პაჟთა კორპუსში. 1834 წლიდან პეტერბურგში მსახურობდა ჯერ ლაიბგრენადერთა, შემდეგ პრეობრაჟენკოეს პოლკში. 1844 წელს პოლკოვნიკი გახდა. მამის გარდაცვალების შემდეგ (1845) სამეგრელოში დაბრუნდა. ყირიმის ომის (1853-1856) დროს ოსმალთა წინააღმდეგ მებრძოლ რაზმს მეთაურობდა კავკასიის ფრონტზე. 1854 წელს მიენიჭა გენერალ-მაიორის წოდება. ომის შემდეგ დაინიშნა გრენადერთა დივიზიის პირველი ბრიგადის მეთაურად. იბრძოდა შამილის წინააღმდეგ. რუსეთ-ოსმალეთის ომში (1877-1878) მონაწილეობისათვის მიიღო გენერალ-ლეიტენანტის წოდება. 1880 წელს სამხედრო სამსახურის 50 წლისთავზე - გენერალ-ადიუტანტის წოდება. გრიგოლ დადიანს ეკუთვნის ისტორიული პოემა "რუხის ბრძოლა", რომელშიც აღწერილია მეგრელ-იმერთა ერთობლივი ბრძოლა აფხაზთა და კავკასიელ მთიელ მომხდურთა წინააღმდეგ 1780 წელს, პატრიოტული სულისკვეთებით აღსავსე ლექსები და სხვა. თანამშრომლობდა ჟურნალ-გაზეთებში ("ცისკარი", "ივერია" და სხვა). წვლილი მიუძღვის იპოლიტ ბარტდინსკის მიერ "ვეფხისტრაოსნის" თარგმნის საქმეში. მთელი თავისი ქონება და ბიბლიოთეკა დადიანმა ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელ საზოგადოებას უანდერძა.

ხოპის წყალი

მე აღვიზარდე სადაცა, ველნი მწვანითა ლხინობენ,
მოსილ ვაზ-ყვავილ ფურცლითა ედემის წალკოტს გვანობენ;
გარემოს მისსა მთა სამნი ცისა ღრუბელსა ზეობენ,
მთიებნი ჰსჭვრეტენ ღიმიან და შუქით დასტრფიალობენ.
ქვეშხოპის წყალი მოცარბის დაგჯება კლდისა ქვებითა,
მოგრიალობს და მოროხამს გაჭირვებული რებითა,
იფქვება, მყისად შედგება, იძახის გამწარებითა,
მაღალთა მთათა შველასა შესტირის შევედრებითა.
მთანი თხოვნასა ვერ გრძნობენ, მაგრამ ისინიც ხმაობენ,
ვით კლდისა ქვაბნი შთამძასთა ხმას ხმით პასუხსა უგებენ,
ბგერენ, ოხვრენ და ბღავიან, ვითომც ლმობენ და ვაებენ,
მაგრამ ნაწლევნი და გრძნობა მთათა ქვისებრ ქვაებენ!
ამას გადასცქერს დღე და ღამ, ფაცსა ჩალ სართულიანი,
ღარიბი, უნდო, უმანკო, კედელი, წკნელ წვრილ ხიანი.
ჩემი გამზდელი და ჩემი ველ მწვანე ბალახიანი;
ჩემი თვალ შავი ღუღუნა ფერ ელვა გრძნობა მზიანი.
თუმც მინდორი, საზრდოს მისცემს, იქ მცხოვრებთა ქალ-ყმა მშვიდთა,
მაგრამ კლდენი ვერ იგრძნობენ, მვედრი მდინარ ცრემლთა ცივთა,
უნდო ფაცხას აღარ ესმის, უჭვრეტს ზევითა მზისა სხივთა,
კარგავს ამითხოპის წყალი მწუხარებით ცრემლის მძივთა.
მარტო მე მესმის მათ შორის, მათსა გაზრდილსა საბრალოს,
მაგრამ კალამსა ვუნრძანე: არავის უთხრას დამალოს,
რა საჭიროა ურგებად მან წვენი ტყვილად დაღალოს,
მდინარე მრწყველის ქვისაგან გალახვა დღეს რომ დასთვალოს.
რაც იყოს, იყოს და იყოს, რაცა ქმნან ვერ მოვშორდები,
სუსტი ვარ მათ წინ ვით ჩვილი, მათ ფერხქვეშ დაუვარდები,
ცოტა მთა ქვათა მაწყინეს, მაგრამ ერთგულათ მოვკვდები.

„ხოპის წყალი“ ერთ-ერთი პირველი ლიტერატურული ნაწარმოებია, რომელიც ხობს ეძღვნება. აკაკი წერეთლის პოემა „ნათელა“ (რომელშიც მოხსენიებულია ხობის მონასტერი) 1897 წელს დაიწერა (გამოქვეყდა).

უახლოეს პერიოდში, ხობზე შექმნილი ლექსების შესახებ წერილს შევთავაზებთ მკითხველს.